Welk stresstype ben jij? – Dit keer: het crashtype

Je hebt mensen die altijd actief zijn, voor iedereen klaarstaan en steeds op de toppen van hun kunnen werken. Betrouwbaar, plichtsgetrouw en niet piepen bij een pijntje. Mooi toch? Misschien niet, want je betaalt er een hoge prijs voor. Door altijd maar door te denderen, het uiterste van jezelf te eisen en niet toe te geven aan vermoeidheid, loop je het gevaar plotseling in te storten. Het herstel kan dan lang duren. Herken je dat patroon? Dan is de kans groot dat je behoort tot het zogenoemde crashtype. Geen nood: met enige voorzorg kun je blijven wie je bent, zonder het gevaar te lopen plotseling voor langere tijd uitgeschakeld te zijn.

Maartje is zo’n diesel die altijd doordendert. Op haar werk pakt ze alles aan, thuis doet ze het huishouden en zorgt ze voor de kinderen. Wat je noemt een powervrouw. Maar dan: een nieuwe teamleider. Een vreselijke man, heel autoritair, net haar vader, vindt Maartje. In één klap komt een heel verleden naar boven. Haar ouders die gingen scheiden toen ze 11 was, de permanente spanning in huis, de losse handjes van haar vader. Met de nieuwe teamleider lijkt zich dat allemaal te herhalen. Ze kan niet tegen hem op, voelt zich onderdrukt, weet niet wat ze moet zeggen. Ondertussen al dat onzinnige beleid waar ze niets tegenin weet te brengen. ’s Avonds komen de tranen, tijdens haar vakantie merkt ze dat ze compleet uitgeput is. Ze kan geen stap meer verzetten. Eenmaal thuis meldt ze zich ziek.  

Crashtype-uitspraken

Maartje is een typisch crashtype: net zolang doorgaan tot je lichaam je – onvoorzien – tot een halt roept. Als meerdere van de onderstaande uitspraken op jou van toepassing zijn, dan kun je ervan uitgaan dat je ook zo’n type bent:

• Mijn dagelijks motto is tanden op elkaar en doorzetten;
• ik ga de laatste tijd met lood in m’n schoenen naar m’n werk, maar laat niets merken;
• ik neem continu te veel hooi op mijn vork en overschat wat ik aankan;
• ik werk heel hard, maar krijg daar niet altijd waardering voor;
• in het gezin, maar ook daarbuiten, gaan de behoeften van anderen voor;
• even alleen zijn en niets hoeven, voelt vaak als een geschenk;
• als ik iets voor mezelf doe, heb ik vaak last van een schuldgevoel;
• vaak ben ik de eerste dagen van de vakantie ziek;
• voor mijn vroegere hobby’s heb ik nu geen tijd meer;
• op weg naar huis huil ik soms, al weet ik niet waarom.

Stressklachten

Behoor je tot het crashtype en heb je je ziekgemeld, dan merk je dat je maar moeilijk opknapt. Net als altijd wil je van alles, maar het lukt echt niet meer. Je kunt jezelf niet meer oppeppen. Dat komt doordat de productie van het stresshormoon adrenaline, waar je in betere tijden zoveel van aanmaakte, nu op een laag pitje staat, terwijl het hormoon cortisol, dat wordt aangemaakt bij chronische stress, wél op een hoog niveau blijft. Gevolg: slaapproblemen, gewrichtsklachten, en sterke gevoelens van hulpeloosheid en machteloosheid.

Herstel

Van de verschillende burn-outtypes die ik eerder in mijn columns heb besproken (turbotype, bore-outtype en hooggevoeligheid-type) is dit het type dat de langste hersteltijd nodig heeft: alle reserves zijn opgebruikt. Dat vraagt om een eigen herstelprogramma op alle vier de gebieden: fysiek, emotioneel, mentaal en zingeving.

Fysiek

In tegenstelling tot het turbotype moet je als crashtype geen inspannende activiteiten ondernemen. Geen rondjes rennen in het park, maar rustig tien minuten wandelen en genieten van de omgeving. Na een sportieve inspanning voel je je vaak slechter en krijg je bijvoorbeeld last van eczeem. En anders dan bij andere stresstypes het geval is, doe je er als crashtype goed aan om ’s ochtends koffie te drinken. Ook is het verstandig om zes kleine maaltijden per dag te gebruiken. Op die manier beperk je de toename van het stresshormoon cortisol na de maaltijd.

Emotioneel

Net als het hooggevoelige type ga je snel piekeren. Je stelt hoge eisen aan jezelf, hebt hoge verwachtingen van jezelf en vindt het verschrikkelijk als je tekortschiet. Om die instelling om te buigen, kun je het boek Leef meer, denk minder van Pia Callessen lezen. Want dat is precies wat je moet doen: minder denken. Of in ieder geval: je oordelen over jezelf en je omgeving loslaten en opgaan in het leven dat zich aandient. Het zijn vooral je negatieve gedachten die je uitputten. Laat ze los. Maak realistische plannen voor wat je wilt doen. Voer ze uit. Gaat het niet, pas je gedrag dan aan zonder daar een negatieve gedachte aan te verbinden. Let liever op je omgeving, kijk naar de bloemen, de vogels of de wolken die voorbijtrekken. Dat is de manier om als crashtype te herstellen. 

Mentaal

Beperk het gebruik van laptop en smartphone. Bedenk een rustgevend ritueel voordat je gaat slapen. Oefen in een paar minuten nietsdoen en luisteren naar de geluiden die je hoort. Focus je op een geluid, bijvoorbeeld dat van de weg, en dan weer op een ander geluid, bijvoorbeeld het zoemen van de koelkast. Dit versterkt je vermogen tot concentratie.

Zingeving

Versterk de zingeving door meer houvast in je leven te creëren, door het gevoel te versterken dat jij regie hebt over het leven en je niet meer het rollercoasterleven van vroeger leidt. Bouw vaste momenten voor beweging in, maar ook voor stilte, voor het tot rust komen en aandacht hebben voor je eigen wensen en verlangens.

Als je op die manier iets van jezelf hebt teruggewonnen, helpt dat je niet alleen bij je herstel, maar het voorkomt ook een volgende breakdown. Gewoon: meer plezier, minder plicht.