Als je hooggevoelig of hoogsensitief bent, komen zintuigelijke prikkels ongefilterd door. Dat kan een voordeel zijn – je neemt meer en scherper waar – maar je kunt er ook behoorlijk last van hebben doordat je snel overprikkeld raakt. Als je er bewust mee om weet te gaan, kun je volop profiteren van de voordelen en de nadelen tot een minimum beperken.
Olympisch handboogschutter Sjef van den Berg (26) is jaren geleden als hoogsensitief persoon (HSP) gediagnosticeerd. Voordeel is voor hem dat hij onmiddellijk aanvoelt als er iets schort aan zijn techniek, en meteen aanvoelt wat hij daaraan kan doen. Die kwaliteit heeft hem tot topsporter gemaakt. Nadeel van zijn hooggevoeligheid is dat hij alles waarneemt wat er op en rond de baan gebeurt, waardoor hij snel afgeleid kan zijn. Al die prikkels die tegelijkertijd binnenkomen, kunnen hem totaal uitputten en voor zware hoofdpijn zorgen, vertelde hij onlangs aan NRC.
Stille, donkere kamer
Van den Berg beschrijft dat de prikkels als felle zonnestralen naar binnen komen en de boel daar soms zo uitbijten dat hij in een stille donkere kamer op bed moet gaan liggen, en dan moet wachten tot het weer wegtrekt. Net als bij andere hooggevoelige mensen raakt zijn stresssysteem snel ontregeld. Het adrenalineniveau stijgt snel, het stresshormoon cortisol neemt toe en het herstel van de stress verloopt langzaam.
Hooggevoelige mensen zijn empathisch, staan open voor de noden van anderen en zijn vaak heel behulpzaam. Maar ze hebben ook moeite om grenzen te stellen en cijferen zichzelf snel weg.
Als je meerdere van de onderstaande stressklachten hebt en je herkent in meer dan de helft van de typische uitspraken, dan kun je ervan uitgaan dat je aanleg hebt voor hooggevoeligheid. Het is dan goed om bij stress het specifiek op het hooggevoelige type gerichte herstelplan te volgen.
Stressklachten
Het hooggevoelige type heeft vooral last van een te hoog cortisolniveau. Cortisol is het stresshormoon dat ervoor zorgt dat je in een stresssituatie extra energie krijgt. Dat is prettig, maar als de aanmaak van cortisol te lang doorgaat, wat bij hooggevoeligen vaak gebeurt, dan kan dat allerlei lichamelijk ongemak veroorzaken, onder andere migraine, artrose, schildklieraandoeningen en huidaandoeningen zoals eczeem en psoriasis. Als je dit bij jezelf herkent en merkt dat je al gestrest kunt raken door alleen maar aan iets stressvols te denken, dan is de kans groot dat je tot het hooggevoelige stresstype behoort.
Een ander typisch kenmerk van hooggevoelige mensen is dat ze geneigd zijn soms te veel te eten, omdat dat zo’n prettig gevoel geeft, en dat kan dan weer tot overgewicht leiden. Handboogschutter Van den Berg heeft daar ook last van. Na de Olympische Spelen in Rio werd hij zwaarder, doordat hij meer genoot van eten en drinken.
Hooggevoelige uitspraken
- Wat voor anderen triviaal lijkt, is voor mij een heel ding. Dat kan ik niet loslaten.
- Ik maak me snel druk om kleinigheden, anderen vinden me soms een heethoofd.
- Ik voel me uitgeput.
- Ik heb last van huidklachten, zoals eczeem of psoriasis.
- Vroeger voelde ik me niet veilig thuis.
- Ik ben een echte emotie-eter.
- Als ik een zware deadline heb gehaald, moet ik daar een paar dagen van bijkomen.
- Ik vind het moeilijk ’s ochtends mijn bed uit te komen.
- Ik voel soms te veel de pijn van een ander.
- Relativeren lukt me niet altijd.
Herstel
Net als voor het turbotype en bore-outtype, die ik in mijn vorige columns besprak, geldt voor het hooggevoelige type dat je niet alleen op fysiek niveau de balans moet herstellen, maar ook moet zorgen voor meer emotionele weerbaarheid, mentale kracht en hernieuwde zingeving.
Werk als hooggevoelige aan de volgende aspecten:
Fysiek
Als hooggevoelige doe je er goed aan om de lunch tot belangrijkste maaltijd van de dag te maken. Dat helpt om je energiehuishouding op orde te brengen, en het voorkomt dat je ’s avonds te veel eet, wat je nachtrust kan verstoren. Doe je fysieke oefeningen vooral ’s middags. Ga bijvoorbeeld aan het einde van de dag meditatief wandelen. Train in ieder geval altijd bij daglicht. Als de dagen korter worden, zou je een daglichtlamp kunnen gebruiken.
Emotioneel
Van zijn mental coach leerde Sjef van den Berg dat hij slechte schoten moet accepteren, en dat hij niet uit frustratie een pijl op zijn been kapot moet slaan. De coach gebruikte daarvoor de formule: ‘aardige ogen, goede fouten’. Met andere woorden: veroordeel jezelf niet als je een fout maakt, en besef dat fouten nuttig zijn; je kunt ervan leren. Als je met compassie naar jezelf kijkt, raak je minder snel van streek.
Mentaal
Doordat alle prikkels ongefilterd binnenkomen, is het moeilijk voor hooggevoeligen om grenzen te stellen. Als iemand een beroep op je doet, ga je daar soms te makkelijk op in, en voel je je schuldig als je dat niet doet. Om jezelf tegen overprikkeling op dat gebied te beschermen, doe je er goed aan om stil te staan bij je eigen behoeften. Wat wil je graag doen? Wat vind je leuk? Bedenk daar zo concreet mogelijke beelden bij, en bedenk hoe dat je kan helpen om te doen wat goed is voor jezelf en wat je voor anderen kunt doen. Een boek dat je hierbij kan helpen is Set Boundaries, Find peace van Insta-psycholoog Nedra Glover Tawwab (vertaling komt uit in september).
Zingeving
Het is goed om stil te staan bij je eigen wensen en verlangens. Waar geniet je van, en wat geeft je energie? Zoek naar wat je belemmert om te doen wat je het liefst doet en kijk wat je kunt doen om de belemmering uit de weg te ruimen. Houd een dagboek bij waarin je kunt fantaseren over je idealen. Bedenk vervolgens hoe je die idealen kunt verwerkelijken. Op die manier ben je niet alleen maar overgeleverd aan de prikkels die van buiten op je afkomen.
Mocht je uitputting tot ziekteverzuim hebben geleid, re-integreer dan op zo’n manier dat je je eigen grenzen goed kunt bewaken. Soms houdt dat in dat je bijvoorbeeld leidinggevende teken loslaat en meer inhoudelijk werk gaat doen. Omdat je dan niet steeds het probleem van anderen hoeft op te lossen, kun je daar veel prettiger bij voelen. Denk ook na – als je volledig gere-integreerd bent – of je de balans tussen werk en privé kunt verbeteren door iets minder uren te gaan werken.