Er zijn genoeg tips over hoe je om kunt gaan met een narcistische baas. Maar stel: je bent zelf die narcistische baas. Hoe deal je daar dan mee?
Bart (43) geeft leiding aan zo’n 50 mensen. Hij heeft een zwaar jaar achter de rug: hij is gescheiden, heeft een nieuw huis gekocht, heeft zorgen om de verbouwing en draagt extra zorg voor zijn drie kinderen, doordat zijn ex long-covid heeft. En dan zijn er nog de zorgen om zijn knappe, tien jaar jongere, nieuwe vriendin. De extase van het ene moment kan in hun relatie zo omslaan in een knetterende ruzie. Op het werk heeft hr hem aangesproken op het hoge ziekteverzuim op zijn afdeling: veel medewerkers hebben psychische klachten of zelfs een burn-out.
Tegenover zijn coach beklaagt Bart zich over het narcistische gedrag van zijn vriendin. Op festivals gedraagt ze zich als een enorme flirt, waarbij het haar er alleen om gaat bewondering te krijgen. Daarop speelt de coach de bal terug en vraagt die wat de keuze voor deze flitsende vriendin over Bart zegt. Waarom kies je voor haar? Wil jij ook scoren met deze aantrekkelijke dame? En zou jij misschien als leidinggevende ook te veel uit zijn op ja-knikkers en te weinig zorg hebben voor je medewerkers?
Hoewel Bart de benadering van de coach in eerste instantie als een jij-bak ervaart, raken zijn woorden hem wel. Bart realiseert zich dat hij ook wel kickt op bewondering – en hij kan ook iemand anders bewonderen. Die bewondering voelt als bevestiging en erkenning. Als die uitblijft, valt de bodem uit zijn relatie en voelt het onveilig. Zo voelt het ook onveilig als een medewerker kritiek heeft en zijn manier van werken eigenlijk niet zo ziet zitten.
Gebrek aan empathie
Misschien is Bart toch een narcist – iemand die vol is van zichzelf en weinig empathie heeft voor anderen. Het is vaak iemand die daadwerkelijk veel presteert, hard werkt en zichzelf niet ontziet. Een narcist houdt van uitdagingen en doet graag dingen waar anderen voor weglopen. Daar wil diegene dan ook de erkenning voor – en zolang hij of zij die krijgt, is de narcist ook aardig voor anderen.
Omdat ze zoveel presteren, hebben narcisten ook het gevoel boven de regels te staan en – meer dan een ander – recht te hebben op een goed salaris, een mooi huis, een voorkeursbehandeling en promotie. Het zijn ook mensen die door hun charme anderen makkelijk naar hun hand kunnen zetten.
Afkicken van verslaving
Wat blijft er van je over als je moet erkennen dat je een narcist bent, en als je daarvan af wilt komen? Afkicken van de verslaving om altijd op een voetstuk te staan, brengt veel onzekerheid, kwetsbaarheid en angst met zich mee. Je voelt je hulpeloos en mislukt. Je zelfbeeld wordt gekrenkt, en dat kan een heel akelig en somber gevoel geven. Vaak ook voel je een nietsontziende woede, die je nu niet op een ander kunt richten. Plotseling ben je in je eigen ogen een loser.
Je komt dit te boven door oog te hebben voor de context. Dat leidt tot meer begrip voor jezelf en minder woede. Hoe komt het bijvoorbeeld dat je een narcist bent geworden? Welke levenservaring ligt daaraan ten grondslag? Onveilige hechting in de jeugd? Vroege verlating door een van je ouders? Misbruik? Dat kan allemaal aan de basis liggen van het gevoel dat je alleen bestaat als je erkenning en bewondering krijgt.
Wat kun je daarvoor in de plaats zetten? De oplossing is simpel en fundamenteel: stel je open voor je eigen behoeften. Zoek contact met mensen met dezelfde interesses, zodat je op voet van gelijkwaardigheid met elkaar kunt omgaan. Zoek naar de dingen die je werkelijk plezier geven. De uitdaging is om de dingen te doen waar je misschien niet om wordt bewonderd, maar die je wel voldoening geven. Dat kan ook betekenen dat je stopt met leidinggeven en een hele nieuwe richting inslaat.